YANAŞMA ve BAĞLANMA

Yanaşmaya aborda; ayrılmaya avara; teknenin sürtünmesini engelleyen lastik balonlara usturmaça; tekneyi bağlayan halatlara koltuk veya palamar;  tekneye çıkmaya yarayan portatif köprüye pasarella; marina ve limanlarda şamandıralara bağlı sabit demirlere tonoz; ip, halat ya da tonoz almada kullanılan uzun saplı kancaya kakıç, teknenin baştan karaya veya bir iskeleye bağlandığı duruma baştankara; kıçtan bağlandığı duruma ise kıçtan kara denir. (Resim-73)

Kullanılacak Malzemeler

Koltuk Halatları

Bağlanme ve yanaşma için olmazsa olmaz ürünler, bağlama halatlarıdır. Bunlara koltuk halatı ya da palamar denir.Bu iş için esneyen ama sürtünmelere dayanıklı karakterde halatlar kullanılır. Sürtünmeye en dayanıklı malzeme polyesterdir. Esnemesini sağlamak için ise doku olarak 3 ya da 4 kollu (bükümlü) veya 8-12 kollu saç örgü olanları tercih edilir. Bükümlü halatlar, saç örgü ve çift örgü olanlara göre daha çok esnemekle beraber, gam yapmaya yatkındırlar.
Liman içine ya da marinalara bağlanmak için kullanılan kıç koltukları, doblin yapılacağı da göz önüne alınarak pasarella boyunun 2,5-3 katı uzunlukta olması yeterlidir. Açmazlar ve springler tekne boyu veya 3/4'ü kadar olmalıdırlar. Güneyde sahileden uzun koltuk alınacağı da gözönüne alınırsa bir adet 50-60 metrelik uzun koltuk bulundurulması yararlı olur.
İskele veya rıhtım haricinde, koylarda ve demir yerlerinde de sahilden koltuk almak gerekebilir. Sahile bağlanmak için bazen yüzerek bazen de dingi ile kıç koltuğun taşınması gerekir. Özellikle mesafenin uzadığı durumlarda, ağır dibe batan halatlar tercih edilmez. Polipropilen sudan hafif olması sebebiyle, uzun koltuk halatları için ideal üründür.
Güney sahillerinin bazılarında açıkta durmak gerekliliği sebebiyle, her teknenin en az 55-60 metrelik yekpare bir koltuk düzeneği taşıması uygundur.
Ancak bu kadar uzun bir halatın, gam yapması kendi kendine düğüm olmasının önüne geçmek ve kolaylıkla açıp-toplayabilmek için vardavela üstüne monte edilen büyük makaralarda muhafaza edilmesi kolaylık sağlar. (Resim-83)

Resim-83: Perlon ve halat makaraları

Gergin ve sudan yukarda bulunan kıç koltukları, özellikle de koyu renkli iseler, fark edilmezlerse etrafında dolaşan küçük tekneler için tehlike oluşturur. Buna engel olmak amacıyla, açık renk bir usturmaça veya bez ile işaretlenmeleri önemlidir.
Teknelerin koltuk halatı kalınlıkları kabaca metre cinsinden tekne boyu +2 (mm cinsinden) olarak hesaplanabilir.Buna göre 10 metre tekne için 12 mm'lik, 15 metre tekne içinse 16-18mm'lik halat kalınlığı uygundur. 
Pratik Denizcilik Bilgileri 7 from Taner ÖZER on Vimeo.

Pratik Denizcilik Bilgileri 8 from Taner ÖZER on Vimeo.

Esneme Elemanları

Resim-82: Esneme elemanları. Yay ve kauçuk lastikler. Koltuklar kauçuk lastiklerin içinden geçtiği için parçalandıkları durumda sorun olmaz ancak yaylarda mutlaka önünü-arkasına iştiraklendiren bir yedek ile koptuğu durumlarda teknenin karaya bağlı kalması sağlanmalıdır.

Özellikle de dalgalı sularda, koltuk halatlarından koç boynuzu ve kurt ağzına binen direkt yükleri azaltmak amacıyla esneme elemanları kullanılır. Amaç ani binen şok yüklenmelerde halatın ve bazı durumlarda koç boynuzu veya kurt ağzının bağlantılarının kopmasına engel olmaktır. (Resim-82)
Büyük boy tekneler ve kalıcı bağlantılar için sıklıkla yay kullanılır. Kısa süreli bağlamalarda ve nispeten küçük tonaj tekneler için kauçuktan imal edilmiş ürünler tercih edilir. (Resim-82)
Kakıçlar

Resim-74: Çeşitli kakıçlar

Genelde yelkenli teknelerin kakıçları alüminyum veya plastikten üretilirler. Teleskopik olanlarının saklanma kolaylığı vardır. Ahşap saplı olanlar daha dayanıklıdırlar. Pirinç veya bronz kakıç uçları mevcuttur. Tonoz halatını almak için kendi özel mekanizması olanları da mevcuttur.    (Resim-74) Biz kendi uygulamamızda, kalın ahşap saplı (yaklaşık 2,5-3 cm) kakıçları tercih ediyoruz. Genelde dış ortama en dayanıklı ürün olduğu için çam ağacından 2 metrelik kakıçlar yanaşme ve bağlanmada gayet işlevsel.

Usturmaçalar

Resim-75: Usturmaçalar. İskele veya komşu tekne yüksekliğine göre ayarlanmalıdırlar.

Resim-75b: Pasarella ayaklarının iskeleye direk temas etmemesi ve aşınmaması için yerden çok hafif yukarda bırakılması adettendir.

Pasarella

Özellikle bir pontona veya iskeleye kıçtankara olunduğunda tekneden sahile çıkmaya yarayan portatif iskelelere pasarella denir. Bazı teknelerde bir makara düzeneği ile direğin tepesinden gelen bir donanım ile yükseltip alçaltmak, bu sayede seviyesini ayarlamak mümkün olur.
Ahşap olanları çam veya tik gibi dış ottama dayanıklı ağaçlardan yapılırlar. Hafif olması için gözenekli yapıda inşa edilmesi sıktır.
Yer ile temasını kolaylaştırmak için pasarella uçlarına tekerlek konması adettendir.

Aborda Olmak

            YANAŞIRKEN:

1. 1-Motoru çalıştırın. Yelkenli bir teknenin yanaşma ve ayrılma manevraları, aksi bir durum yoksa motorla yapılır.
   
2. 2-Yelkeni ancak motoru çalıştırdıktan sonra indirin.
   
3. 3-Planınızı yapın ve bunu mürettebatla paylaşın.
   
4. 4-Rüzgarüstüne aborda olmak en kolay yanaşma manevralarından birisidir.  Bu şekilde aynı zamanda ayrılırken de çok rahat edilir.
   
5. 5-Yanaşırken rüzgarın yönü ve şiddetini, varsa akıntı durumunu, yanaşılacak yeri ve kendi teknenizin özelliklerini değerlendirin.
   
6. 6-Olası aksilikleri değerlendirin ve B planı oluşturun. “Eğer yanaşamazsak çıkıp alargada demirleyeceğiz” gibi
   
7. 7-Dingiyi, eğer kıçtan çekiyorsanız diğer taraf bordasına sabitleyin.
   
8. 8-Eğer bir tekneye bordalayacaksanız, tekne sahibi veya kaptanını haberdar etmek gerekir.
   

9-Eğer bir yelkenli tekneye bordalıyorsanız, tekne direklerinin ve gurcatalarının olası bir dalga ya da yalpada birbirine çarpmaması için uygun şekilde ayarlayın. (Ayr bkz: Resim-114)

1. 10-Bordalanacak yerin tekne ile aynı yükseklikte olması tercih edilir. Koltuk halatının 30º’den dik bir açıyla gelmesi, diğer bir deyişle küpeşteye paralel olmaması yüzünden koç boynuzu veya kurt ağzını güverteye tespit eden cıvata ve benzeri bağlantıları zorlaması, ileri durumlarda tamamen kopartması söz konusu olabilir. Yüksek bordalı tekneler veya pontonlara yanaşırken, özellikle de rüzgarlı ve dalgalı sularda çok dikkat etmek, mümkün mertebe bağlanmaktan kaçınmak gerekir (Şekil-75).

Resim-76: Daha yüksek bordalı bir tekneye ya da platforma bağlanıldığında, halatın açısına dikkat etmek gerekir. Soldaki resimde koltuk halatı 1 no’lu noktada aşınmaya uğrar, 2 no’lu noktada ise güverteye olan saplamaları zorlanır.

Şekil-77: Doblinler ve Sahilden Ayrılma

11-Özellikle sert rüzgar ve dalgalı deniz sözkonusuysa, elde bir balon usturmaçalı güvertede serbest bir veya birkaç ekip üyesinin çarpışma anında, tekne ile çarpılan aralığa sokarak önlem almaları gerekebilir.
Teknenin çarpışma anında el ayak yoktur, usturmaça vardır!

1. 12-Örneğin iskele ayakları gibi düz olmayan bir zemine bordalanıyorsa, pasarella ile usturmaçaların görevini yapması sağlanır.
   

Resim-   78: Pervanesinin kanat açıklığı sebebiyle tornistanda kıçı iskeleye çeken bir tekne manevra sırasında bu özelliğinden yararlanabilir.

1. 13-Sahilde kimse yoksa, birisinin önceden atlayıp halatı alması ve uygun şekilde bağlaması gerekebilir.
2. 14-Sahile verilen halatlar, sahilde anele, baba veya koç boynuzlarına izbarço ile bağlanabilecekleri gibi doblin yapılarak geri alınabilirler (Resim-77)
   
3. Ucu tekne tarafında sabit, sahilde veya iskelede anele veya babadan geçtikten sonra tekrar tekneye alınır ve diğer ucu yine teknede sabitlenir. Bu şekilde ayrılırken sahile çıkıp, o tarafı çözmeye gerek kalmayacaktır (Şekil-77).
   
4. 15-Tekne yanaştıktan sonra, açmazlarla tekne uzun hattının iskele ya da pontona paralel olması sağlanır.
   

1. Yelkenli teknelerin, motorlu teknelerden farklı olarak yelkenlerini indirmiş dahi olsalar; direk, arma ve bordaları sebebiyle rüzgarla temas eden yüzeyi fazladır, bu yüzden rüzgaraltına kolaylıkla sürüklenirler. Yapılacak manevrada bunu hesaba katmak önemlidir. . (Resim-78)
   

Tüm tekneler kural itibarıyla rüzgarı kafadan aldıklarında daha stabildirler.
Pervane kanatlarının şekli dolayısıyla birçok tekne tornistanda iskeleye veya sancağa çeker. Alışıldığında, motorla yanaşırken, özellikle dar yerlerde avantaj olarak kullanılabilecek bir özelliktir. (Resim-78)

Tornistanda Manevra

Resim-79: Tornistanda manevra. Pervane kanatları sebebiyle tornistanda iskeleye çeken bir tekne, yanaşırken girmek istediği aralığı da kendi iskelesinde bırakmak ister.

Sıkışık barınaklarda ve limanlarda, dar bir boşluğa tornistanda girerken dikkat edilecek bir husus da pervane kanat açıklığının hangi tarafa baktığıdır. Bu, üzerinde çok hafif yol olan teknede tornistan yapıldığında, kıçının hangi tarafa çektiğini belirleyen esas faktördür. Çoğu teknenin kıçı tornistanda iskeleye doğru atar. Dolayısıyla yanaşılacak yerin teknenin iskelesinde kalması tercih edilir. Aynı manevrayı sancak için yapabilmek için çok daha geniş bir alana ihtiyaç duyulur. (Resim-79)
Tecrübeli tırhandil ve gulet kaptanları herhangi bir yere kıçtankara gireceklerse dahi baştan yaklaşır ve bağlanacakları yere doğru gayet hızlı bir şekilde seyrederlerken önden attıkları demir üstünde manevra ederek, onun da dibi tutması sayesinde oluşan momentle tekneyi neredeyse olduğu yerde döndürerek, en son aşamada tornistan bastıkları pervanenin (genelde iskeleye) çekmesi sayesinde kolaylıkla yerlerine yerleşirler. Birçok pervane kanat açıklığı tornistanda iskeleye çektiği için, demirin sancak baş üstünde olmasının sebebi budur!
İki motorlu ve dolayısıyla iki pervaneli tekneler, manevralarda daha kıvrak hareket edebilirler. Pervane açıklığının daha fazla olduğu, katamaran gibi teknelerde, neredeyse bir motoru ileri, diğerini geri viteste gaz vermek suretiyle neredeyse oldukları yerde 360 derece dönebilmeleri mümkündür.

Resim-80: Rüzgarın soldan sağa estiği bir durumda, rüzgarüstü pontona yanaşmış tekne (sağdaki) açıkta durur.

 Tekneler, diğer tüm taşıtlar gibi ancak belli bir sürate ulaştıklarında dümen dinlerler. Fakat tornistanda dümenin ters olarak çalışacağı da unutulmamalıdır. Tornistanda giderken belli bir süratin üstüne çıkıldığında, bütün ağırlık dümen palasında olacağı için yekeye çok yük binebilir, dümen kaçırılırsa alabandaya kuvvetle yaslanabilir, bazı sakatlıklara sebebiyet verebilir. Orta hatta tutarken dikkatli olunması ve çok yollu gidilmemesi uygundur.
40-45 feetin üzerindeki bazı modern yelkenli teknelerde manevrayı kolaylaştırmak için ön tarafta bow truster ya da side power denilen  yan pervaneler bulunur. Bunlar teknenin burnunu, ileri geri gitmeksizin yana doğru hareket ettirirler.

Koltuk kullanarak manevra etmek ile kastedilen manevra şudur: Teknenin bağlı olduğu halat ve koltuklar biri hariç çözülür. Yapılması istenilen yönün karşı tarafındaki koltuğa yüklenerek manevra edilir. Bu sayede tekne kendi ekseni etrafında döner. (Resim-81)

Resim-81: Koltuk üstünde manevra etmek, şehir hatları vapurlarının akıntı ve rüzgar etkisinde iskelelere yanaşmak ve ayrılmak için standart kullandığı manevradır

Yelkenli teknelerde, şiddetli rüzgar sebebiyle sahile yanaşamama durumunda kullanılacak bir kolaylık, koltuğun boşunu vinç yardımıyla almaktır. Kurtağzından geçirilen halat, açısının uygun olmasına dikkat edilerek alınabilecek en büyük vinç olan-genelde-genova vincine taşınır. 

 http://www.lotusseyirdefteri.com/baglanma_ve_yanasma.html