Türkçe Rüzgar İsimleri
Günümüzde kullanılmakta olan rüzgar isimleri yukarıda rüzgar gülü üzerinde gösterilmektedir. Bu isimlerden Yıldız, Karayel, Gün Doğusu ve Gün Batısı’nın kökeni tamamen Türkçe olup 1400’lü yıllardan önce kullanıldığı bilinmektedir. Poyraz, Lodos ve Keşişleme isimlerinin kökeni ise Yunanca’dır. Denizcilik terminolojimiz içinde yer bulan Kıble ise Arapça'dan dilimize girmiştir.
Türklerin deniz tarihi ve yabancı deniz tacirleriyle temasları, güneyde Alanya ve Antalya, kuzeyde ise Sinop limanlarını ele geçirdikleri 13’ncü yüzyılda etkin olarak başlamıştır. Bu zamana kadar kısıtlı bir denizcilik terminolojisine sahip olan ve takip eden yüzyıl içinde çevre denizlerde baskısını hissettiren Türkler, doğal olarak denizciliği öğrendikleri İtalyan, İspanyol, Yunan ve diğer milletlerin denizcilik terimlerinden büyük ölçüde etkilenmiş ve bu terimlerin birçoğunu kullanarak zamanımıza kadar gelen denizcilik terminolojisinin temellerini atmışlardır. Bugün bahriyemizde de kullanılan bu terminolojide mevcut çok sayıdaki yabancı kökenli gemicilik terimi ve bu konu kapsamındaki rüzgar isimleri birkaç yüzyıllık bir sürecin birikimidir.
1400'lü yıllardan hemen önce kuzeydoğudan esen sert ve soğuk rüzgar olarak tarif edilen Poyraz’ın, Yunanca'dan Foryaz ismiyle alınarak kullanıldığı, 16’ncı yüzyıldan itibaren ise, önce Poryaz ve Boyras, daha sonra da bugünkü şekli ile Poyraz olarak kullanıldığı belirlenmiştir.
Güney doğudan esen Keşişleme Yunan kökenli olup, Piri Reis'in ünlü haritasında ve bahriye kitabında daha önce kullanılan şuluk ve şuruk terimlerinin yerine 16’ncı yüzyıldan itibaren kullanılmaya başlanmıştır.
En çok kullanılan bir diğer rüzgar ismi, Güney Batıdan esen Lodos'un da kökeninin Yunanca olduğu ve 16’ncı yüzyıldan itibaren Osmanlı denizcilik terminolojisine girdiği muhtelif kaynaklardan anlaşılmaktadır.
Güneyden esen Kıble’nin kökeni ise Arapça'dır ve 1400'lü yıllardan önce kullanılmaya başlandığı bilinmektedir.
Yaz aylarında Doğu Akdeniz'de sürekli kendini gösteren batı ve güney batıdan esen İmbat rüzgarı 16’ncı yüzyılda İtalyanca'dan dilimize geçmiştir.
KAYNAKÇA
The Lingua Franca In The Levant
BATI: Batı'dan esen rüzgardır. Buna Günindi de denir. Kaçak bir havadır. Lodos'tan Poyraz'a geçerken olur. Yapacağı kaçak ve kötü havanın süresi bilinemez.
KIBLE: Sert rüzgarı olan bir havadır. Ne var ki yapacağı hava bilinir.
YILDIZ: Meltem niteliğinde denizden kıyıya esen bir havadır.
KARAYEL: Yıldız ile batı arasında esen rüzgârdır. Daha çok geceleri ve karadan denize eser. Estiğinde sıcaklığın düşeceği ve kar yağışı geleceği anlaşılır.
LODOS: Kıble ile batı arasından eser. Estiğinde, sıcaklığın artacağı ve yağış olacağı anlaşılır. Denizi alt üst eder. Bir diğer adı da Bozyeldir. Lodos'un arkasından genellikle poyraz eser.
POYRAZ: Yıldız ile Gündoğrusu arasından, daha çok kışın eser. Orta karar bir havadır, başka bir havaya dönüşmez. Balıkçılar için en sağlam hava olarak kabul edilir. Sıcaklık düşer. Halk arasında ayaz denilen soğuklar olur. Poyrazın arkasından da genellikle Lodos eser. Balıkçılar, Poyraz'ın kıçı Lodos'tur, Lodos'un kıçı da Poyraz'dır derler.
KEŞİŞLEME: Kıble ile Gündoğrusu arasında esen bir rüzgardır. Bu adın verilmesinin nedeni, İstanbul’a göre Uludağ kıble ile Gündoğrusu arasındadır. Uludağın eski adı ise Keşiş dağıdır. Rüzgar da buradan estiği için bu rüzgara keşişleme denmiştir. Güneyde keşişlemeye Güneydoğu Rüzgarı da denir. Keşişleme günlerinde sabahtan Keşişleme eserse, öğlenden sonra boğucu bir sıcak yapar, bunun arkasından da genellikle Bora'ya kadar varabilen tehlikeli denizler oluşur. Keşişlemeye Akyel de denir.
Turkish Nautical Terms Of Italian And Greek Origin
0 yorum :
Yorum Gönder
ÜYE OLMADAN YORUM YAPABİLİRSİNİZ.
Yazınız denetlendikden sonra yayınlanacakdır.
yazınıza verilen cevapdan haberdar olmak isterseniz, aşağıdaki ( E-posta yoluyla abone ol ) tıklayıp @posta adresinizi yazın onaylayın, yazınıza verilen cevap yorum size @posta olarak bildirilecekdir.