SEYİR YARDIMCILARI

DERİNLİK ve HIZ GÖSTERGESİ

Hız göstergesi veya eski dilden tanımla parakete, teknenin altına monte basit bir su değirmeni mantığı ile çalışan bir pervanedir. Teknenin su üstünde kat ettiği mesafeyi ve dolayısıyla hızı tespit eder. Ancak parakete veya hız göstergeleri, mekanik çalışan sistemlerdir. Akıntıyı hesap edemez, eğer o bölgede mevcut akıntı biliniyorsa, hesaba katılarak doğru sonuca ulaşmak mümkündür ancak Çanakkale veya İstanbul Boğaz’ı gibi akıntı hızlarının 3-4 mil olabildiği yerlerde yanılma payı da çok olur.
Bu gibi durumlarda GPS kullanarak kara hızını (gerçek hızı) tespit etmek gerekebilir.
Eski dönemlerde, parakete teknenin arkasından sallandırılan, suyu tutan bir pervanenin dakikada kaç birim gittiğini sayarak hesaplanırdı. Bir el incesi üzerine atılan düğümlerin (knot) kaç tanesinin birim zamanda kaydığını saymak, teknenin kabaca hızını hesaplamak için yeterli oluyordu.
İngiliz terminolojisinde tekne hızının deniz mili cinsinden biriminin knot olması bu sebebe dayanır.
Keza, günümüzde dahi, teknede kullanılacak hassas teknolojilerin yokluğunda ya da bozulduğu durumlarda, teknenin başından atılan yüzen bir cismin teknenin sonuna kadar kaç saniyede geldiğini hesaplamak-akıntının ihmal edilebilir düzeyde olduğu durumlarda-kabaca bir fikir verebilir.

Derinlik göstergesi veya eski dildeki tanımla iskandil teknenin altındaki derinliği gösterir. Genellikle teknenin karinasına yerleştirilmiş, denizaltılardaki sonar mantığı ile çalışan yani bir ses dalgası (eko) göndererek, yayarak dipteki cisimlere çarpıp geri gelmesiyle aradaki zaman aralığını ölçerek çalışır.(Resim-138)


Resim-138: El iskandili ve derinlik göstergesi paneli. Genelde derinlikler metre cinsinden ifade edilir.

Bu sayede teknenin tam altındaki derinliği ölçer. Ancak belli hızların üstünde tam olarak işe yaramaz. Eğer tehlikeli bir yerden geçiliyorsa, yavaş yollu ilerlemenin bir mantığı da, derinlikteki hızlı düşüşleri daha rahat tespit edebilmektir.
El iskandili olarak tabir edilen ucunda kurşun bir ağırlık olan bir halatın yani salvonun dibe sarkıtılmasıyla da derinlik ölçülebilir. Teknenin yavaş ya da duruyor olması doğru ölçüm için gereklidir. Aynı zamanda dipten örnek alarak kum gibi, balçık gibi, zeminin karakteri açısından da bilgi verir.

Resim-139: Bir otopilotun elemanları. Sol üstte gösterge paneli, sol altta pusulası, sağ altta kollar. Sağ üstte aynı sistemde koordine olarak çalışan bir chartplotter görülüyor

OTOPİLOT

Otopilot adından da anlaşılacağı gibi teknenin rotasını kontrol ederek seyrini sağlayan ünitedir. Dümene monte edilir. Genellikle 12V elektrikle çalışır. Kendi içinde bulunan pusula ile devamlı ölçüm yapar ve rotadan sapma tespit ettiğinde müdahalede bulunarak tekneyi rotasına sokar.
Bir kumanda paneli, elektronik bir devre içeren motor ünitesi, pusula, kol ve mekanik sistemlerden oluşur. Yeke dümenlerde basit bir kol ile sistemi oluşturmak gayet mümkünken daha büyük sistemlerde, kayışlı, pistonlu veya hidrolik kollarla dümene kumanda edilir.

Genelde manyetik pusula ile çalışan otopilotlara yakın konumuş manyetik metal cisimler veya monte edilen elektrikli aletler rotadan sapmalara veya önemli arızalara sebep olabilirler.

Elektrikle çalışan bir otopilot, özellikle dalgalı bir seyirde oldukça fazla elektrik çeker. Dolayısıyla elektrik tüketimini minimalize etmek isteyen birçok uzakyolcu kendi teknelerinde, uzun seyirlerde rüzgar dümeni kullanırlar. (Resim-140)

Resim-140: Kendi dümen palası olan veya asıl palaya monte edilen farklı sistemlerde çalışan rüzgar dümeni sistemleri

Pusulalar için ayrıca bkz.

Resim-141: Harita masası, pafta harita, paralel cetvel ve pergel

HARİTALAR

Haritalar mevki koymak, rota çizmek gibi denizciliğin en önemli melekelerinin ana yardımcısıdır. Günümüzde tamamen elektronik-bilgisayar sistemleri ile yapılıyor olsa dahi, eski usul kağıt haritalar ve onların okunması yöntemleri akılda tutulmalı ve unutulmamalıdır.
Seyir bölgesini ve etraf coğrafyayı geniş plan olarak gösteren küçük ölçekli parça haritalar veya bir limanın girişini ve etraf detayları gösteren büyük ölçekli portolonlar olarak yapılırlar.
Kağıt haritalarda mevki koyma ve rota çizmek için paralel cetvel, pergel ve kurşunkalem setine ihtiyaç vardır. (Resim-141)
Harita kataloglarında o bölgenin tüm haritaları numaralarıyla gösterilmiştir. (Resim-142)
Paralel cetvel ile kağıt üstünde çizilen rota en yakın pusula gülüne düşürülerek, manyetik ve gerçek değerleri elde edilir. Pergel mesafe ölçümünde kullanılır.

NOTİK YAYINLAR

Seyir Hidrografi ve Oşinografi Dairesi tarafından Seyir için yardımcı bazı notik yayınlar ve güncellemeler yayınlanır.
Haritalarda kullanılan işaret sembol ve kısaltmaların bulunduğu yayınlara ek olarak haftalık yapılan güncellemelerle fenerler, şamandıralar ve benzeri unsurlara ait değişiklikler bildirilir.

Resim-142: Farklı bölgeler için hazırlanmış, farklı ölçeklerde ve detayda haritalar mevcuttur. Bunlar harita katalog kitaplarından temin edilir.

PİLOT KİTAPLAR

Haritalar ve notik yayınlara ek olarak seyir ve demir yerleri ile ilgili detaylı hazırlanmış Pilot Kitaplar da mevcuttur. Profesyonel-ticari gemiler için Admiralty ve benzeri kuruluşlar tarafından hazırlanan pilot kitapların benzerini hatta çok daha fazla detay içeren örneklerini Amatör Yatçılar için bulmak mümkündür.

Sadun Boro tarafından hazırlanan Vira Demir ile Rod Heikell ve ekibi tarafından hazırlanmış, Imray tarafından satışa sunulmuş Turkish Waters bu grubun en iyi iki örnek referans kitabıdır.

Bu yayınlarda, bellei başlı haritalar, rotalar, dikkat edilecek hususlar ile demir yerleri ile ilgili detaylar (zemin, hakim rüzgar, barınaklar ve sahildeki olanaklara kadar) detaylarını bulmak da mümkündür.


Resim-143a: Solda Rod Heikell ve sağda Sadun Boro'nun değerli bilgiler içeren pilot kitapları

GPS ve CHARTPLOTTER

GPS yani Global Positioning System, dünya etrafında dolaşan uydular sayesinde bulunulan yerin koordinatını tam bir doğrulukla ölçen alettir. Aynı zamanda gidilen yönü, gerçek olarak, yani manyetik olmaksızın ve yine gerçek hızı büyük bir kesinlikle verir.
El GPS’leri elde genelde kalem pille çalışan modellerdir. Bazılarında bir takım haritalar yüklü olmakla beraber, hem haritaların istenilen düzeyde denizcilik detayları içermemesi hem de ekranların küçük olması dolayısıyla uzun mesafelerin söz konusu olduğu tipte rota çizimlerine olanak sağlamaması sebebiyle denizcilikte çok tercih edilmez.
Bu tip el GPS’lerini bağlantı kablolarıyla bilgisayara bağlamak ve harita programlarına uygulamak mümkündür. Ancak laptoplar ve bilgisayarlar denizde ıslak ve rutubetli ortamlar için uygun olmadığı ve fazla elektrik tükettiği için bu amaca hizmet eden chartplotter uygulamaları yaygınlaşmıştır. (Resim-143)

Resim-143: Birden fazla fonksiyonu aynı anda, güneş ışığında bile parlaklığını kaybetmeyen modern bir chartplotter ekranı

http://www.lotusseyirdefteri.com/seyir_yardimcilari.html

0 yorum :

Yorum Gönder

ÜYE OLMADAN YORUM YAPABİLİRSİNİZ.
Yazınız denetlendikden sonra yayınlanacakdır.
yazınıza verilen cevapdan haberdar olmak isterseniz, aşağıdaki ( E-posta yoluyla abone ol ) tıklayıp @posta adresinizi yazın onaylayın, yazınıza verilen cevap yorum size @posta olarak bildirilecekdir.