DEMİRLER
Dünya denizcilik tarihi boyunca çok çeşitli tipte demirler ve demir modelleri üretilmiş, denenmiş ve kullanılmıştır.Bir demiri tarif etmek gerekirse, ağırlığı ile dibe oturan , zemine tutunan ve bir halat ve/veya zincir düzeneği ile tekneye bağlı bir sistemdir.
Gezi yatçılığında sıklıkla kullanılan demir tiplerinden aşağıda bahsettik.
Resim-84: Çift Tırnaklı Standart Demir-Göz Demiri
|
Çift tırnaklı Demir
Daha çok ticari gemilerde veya yüksek
tonajlı yatlarda çok büyük ebatlarda (75 kg ve üstü) veya küçük boy
sandal veya dingilerde çok küçük olarak kullanılır. Gemilerde
kullanılan büyük boydakilerine göz demiri de denir. (Resim-84)
Yatlarda kullanılan boydakiler genellikle döküm olarak inşa edilir, paslanmasına engel olmak amacıyla sık sık boyanması gerekir. Küt tırnakları sebebiyle yüksek bir tutunma kapasitesine sahip değildir, daha çok ağırlığı ile tutunur. Piyasada bulunanlar genelde kalitesiz metalden dökülürler, yüksek güçler altında kırıldığı bildirilmiştir.
Yatlarda kullanılan boydakiler genellikle döküm olarak inşa edilir, paslanmasına engel olmak amacıyla sık sık boyanması gerekir. Küt tırnakları sebebiyle yüksek bir tutunma kapasitesine sahip değildir, daha çok ağırlığı ile tutunur. Piyasada bulunanlar genelde kalitesiz metalden dökülürler, yüksek güçler altında kırıldığı bildirilmiştir.
Dört tırnaklı çapa
Teknede çok yer kapladığı için genellikle kolları katlanan modeller tercih edilir. Bunlar şemsiye demiri
olarak da bilinir. Saklanması kolay, dört ucunda bulunan üçgen
tırnaklar sayesinde tutunan bir demir çeşididir. Çamur ve kum
zeminlerde daha verimlidir, ancak güvenilirliği azdır, orta boy ve üstü
gezi yatlarında esas demir olarak pek kullanılmaz. Katlandığında tekne
içerisinde az yer kaplar. Küçük olanlar çengel gibi kullanılarak,
dipte takılmış veya düşmüş serbest zincir ve halatları yakalamak
amacıyla kullanılır. Normal şartlarda atılması ve toplanması kolaydır.
Küçük boy teknelerde ve joker botlarda tercih edilir, pas lekesinin hem
PVC’den hem de diğer bot kumaşlarından çıkması zor olduğu için bu iş
için genellikle paslanmaz olanları kullanılır. Ucuz bir demirdir.
Katlanmayan büyük modelleri yelkenli tekneler için pek uygun değildir. Ağır ve büyük olanları tonoz demiri olarak kullanır. Olta balıkçıları bunların ufak tiplerini baş üstünde kullanırlar.
Katlanmayan büyük modelleri yelkenli tekneler için pek uygun değildir. Ağır ve büyük olanları tonoz demiri olarak kullanır. Olta balıkçıları bunların ufak tiplerini baş üstünde kullanırlar.
Balıkçı demiri (Admiralti)
Şekil-85: Balıkçı Demiri (Admiralti) |
Tüm dünyada en yaygın olarak kullanılan
demir tiplerinden birisidir. Sap, çipo, kollar, tırnaklar, ve halka
(anele) bölümünden oluşur. Çiposunun ve kollarının katlanabilir olması
taşınmasını kolaylaştırır. Elde ve güvertede hantal dursa da üçgen veya
baklava (Hereshoff) şeklinde olan tırnakları ve çapraz çiposu
sayesinde dipte, eriştelik veya çakıl gibi zeminlerde etkin bir şekilde
tutunur (Bkz Tablo-8). Diğer demirlere göre, aynı tutunma oranı için
daha ağır olması gerekmektedir. (Bkz Tablo-5) Güney kıyılarımızda,
gulet ve tirhandil gibi teknelerde kullanımı yaygındır, seri üretim
yatlarda ön tarafta taşınması zor olduğu için daha çok yedek demir
olarak kullanılır, tamamen demonte edilebilen ya da katlanan modelleri
bu amaca çok uygundur. Genellikle demiri tamamen güverteye almadan
bedeninden asarak taşınır. Bu tip taşımanın ayrı bir tecrübe
gerektirdiğini ve denizli havalarda çapariz verebileceğini akılda
tutmak lazımdır. Balıkçı demirinin önemli bir kusuru bir kolu zemine
gömülü iken, diğer kolunun ve tırnağının dışarda kalması ve özellikle
alargada kalındığında teknenin demirin etrafında dönmesiyle, zincirin
dışarıda kalan kola dolanmasıdır . Bu dolanma demirin hızla ve zinciri
iyice boş koyarak atılması durumlarında da meydana gelebilir ve demirin
tutunmasına engel olur, güney kıyılarımızda birçok tekne kaptanının
kıçtan kara olmasının altında yatan sebeplerden birisi de budur.
(Şekil-85)
Pulluk Demir-CQR (Lewmar)
Resim-86: Pulluk Demir veya yaygın adıyla CQR
|
1930’ların başında, İngiliz matematikçi
Geoffrey Ingram Taylor tarafından deniz uçakları palamarlarında
kullanılmak üzere tasarlanan bu çapa uzun yıllar birçok yatçı tarafından
teknenin esas demiri olarak kullanılmıştır. İngilizce “secure” yani
güvenli lafından türetilen, CQR adıyla yaygınlaşan İskoçya üretimi
Pulluk Demir, halen Lewmar tarafından satılmaktadır. Kolu yana yatsa
bile deniz tabanına saplanmasını sağlayan, adını da aldığı bir saban
formuna sahiptir. Tırnağı gövdesine göre daha ağır olarak üretilmiştir.
Sert zeminler ve kaya dışında her tip deniz tabanında iyi tutuş
sağlar. Birçok gezi yatında baş demiri olarak kullanılır. Yuvasına
rahat oturur, etrafa çapariz vermez. Dirseğindeki eklemi sayesinde, yön
değiştiğinde tutunduğu yerden hemen kurtulmaz, tararsa dahi yeniden
etkin tutunma sağlar. Ancak kıçta veya başka bir yerde yedek demir için
pek tercih edilmez, eklemi yüzünden elde taşınması nispeten zordur,
dikkat edilmezse parmakların yaralanmasına ve sıkışmasına sebep
olabilir. Fiyatı muadillerine göre oldukça pahalıdır. (Şekil-86)
Danfort
Resim-87: Danfort
|
1948 yılında Amerikalı tasarımcı Richard
Danforth tarafından patenti alınan bu demir, (Resim-87) geniş
tırnakların gövde ile yaptığı 32°’lik açı sayesinde kum zeminde etkin
tutunmayı sağlar. Zeminle ilk temas eden geniş yan çubuğu sayesinde
simetrik yüzeylerden birisi üzerine düşer, çekim devam ettiğinde,
tırnaklar dibe gömülür. Özellikle kumda çok başarılıdır ama eriştelik
zeminlerde sıklıkla tarar. Tararsa tekrar tutunması zordur. Fortress ve
diğer aluminyum alaşım çapaları hariç tutarsak, ağırlığına göre en
geniş tırnak oranına sahiptir. Bu sebeple. Hafif olması önemli bir
avantajdır. Fazla yer kaplamadığı için özellikle joker botla taşımak
için idealdir, ayrıca kıç demiri olarak kullanılır. Baş demiri olarak
yerleştirildiği yuvasında, geniş çubuğun tekne manevraları sırasında
etraf ile çapariz vermesi sık karşılaşılan bir durumdur. Bu yüzden
çubuğun ya hiç olmadığı ya da çok kısa tutulduğu, benzerleri türetilmiş
ve yaygınlaşmıştır. (Bkz. Britany, FOB)
Fortress
Danfort firması tarafından geliştirilmiş, benzer bir modeldir. Tek farkı dövme çeliğe göre çok daha hafif bir alaşım olan aluminyumdan imal edilmiş olmasıdır. Bu sayede, kilosuna göre en geniş tırnaklara sahip demirdir. Kum zeminde güvenle tutar, balçık zeminde daha etkin tutunma için tırnak-gövde açısını 42°’ye değiştirmek mümkündür. Çelik civatalar ile birbirine tutturulmuş parçaları demonte ederek saklanabilir, böylece teknede daha az yer kaplar. Hafifliği sayesinde elle atmak ve çekmek için idealdir. Irgatı olmayan küçük gezi teknelerinde esas demir veya daha büyük teknelerde kıç demiri olarak güvenle kullanılır, yarış teknelerinde de bu sebeple tercih edilir. Büyük güçler altında, tırnakların eğildiği bildirilmiştir, takıldığında ırgatla çok fazla zorlanmamalıdır.Guardian marka demir de şekil, malzeme ve performans olarak birçok açıdan benzeştiği Fortress’e göre biraz daha ucuz olması sebebiyle tercih edilir. (Resim-88)
Resim-88: Fortress. Saklama kolaylığı sağlayan demonte edilmiş hali
|
Resim-89: Ördek-Bruce
|
Bruce
Peter Bruce tarafından 1970’lerde piyasaya giren ilk nesil demirlerdendir. Ördek
çapa adıyla da bilinir. Daha kısa mesafede tutuş sağlaması ve
tutunduğu yerden kurtulmadan 360° dönebilmesiyle ünlüdür. Mercan, kaya
ve kum tabanlı Güney Pasifik’te dolaşan yatlar tarafından kullanılır,
ancak Akdeniz’de yaygın erişte ve sazlık zeminlerde aynı etkinliğe
sahip değildir. Zincirlikte çapariz verebilir, kıç demiri olarak tercih
edilmez ancak teknenin burnundaki yuvada rahat taşınır, yerine
oturduktan sonra sabit kalır, sallantılarla oynamaz.
Sıcak galvanize daldırılmış yekpare çelikten üretilmiş olması sayesinde nispeten daha ucuz olarak üretilmektedir, sağlam ve güvenilir bir demirdir. Piyasada taklitleri mevcuttur. (Resim-89)
Sıcak galvanize daldırılmış yekpare çelikten üretilmiş olması sayesinde nispeten daha ucuz olarak üretilmektedir, sağlam ve güvenilir bir demirdir. Piyasada taklitleri mevcuttur. (Resim-89)
Delta (Lewmar)
Resim-90: Delta (Üçgen) Demir ve Kobra
|
Üçgen demir olarak da bilinir. 1990’ların
başında Simpson-Lawrence tarafından piyasaya giren, Delta yeni nesil
çapaların ilki kabul edilmektedir. CQR’a çok benzeyen pulluk tarzı
tırnağı, farklı olarak gövdeye sabittir. Saplanma etkinliğini arttırmak
için tırnağın ucu ağırlaştırılmıştır. Bu sayede kısa sürede, daha
etkin olarak zemine saplanmaktadır. Eklemi olmaması sebebiyle elde
taşınması CQR’a göre daha kolaydır ve üretimi çok daha ucuzdur. En
yaygın olarak kullanılan çapalardandır. (Resim-90)
Kobra (Plastimo)
Eklemsiz kolu ve pulluk tip tutunma yüzeyi ile şekil olarak Delta’ya çok benzeyen bu çapa, kolunun demonte edilebiliyor olması sayesinde yedek demir olarak da kullanılabilir. Kobra 2 modelinde bu eklem için daha güçlü bir montaj geliştirilmiştir. Delta ile beraber yeni nesil çapaların fiyat açısından en avantajlı olanlarıdır. (Resim-90)
Resim-91: Spade.
|
Spade (Blue Water Supplies)
1990’ların ortasında Alain Poiraud tarafından dizayn edilmiş, yeni nesil çapalardandır. Diğer pulluk tip olanlardan farklı olarak iç bükey tutunma yüzeyi vardır. Sivri ve ucu ağırlaştırılmış ve güçlendirilmiştir tırnağı ile kısa sürede ve etkin olarak zemine saplanır. Bu tür iç bükey tırnakların, pulluk olanlara göre daha derine doğru gömülebildikleri tespit edilmiştir. Zemin alt tabakalara doğru indikçe daha yoğun olmakta ve dolayısıyla daha etkin bir tutunma sağlamaktadır.Adı Fransızların Société de Production d’Acastillage et Divers Equipement’ın baş harflerinden alınmıştır. Sapı demonte edilebilir, sarı gövde rengi derin sularda bile yüzeyden rahatlıkla fark edilir. Özellikle daha ağır modellerde (80’den fazla), ağırlık dağılımını bozmamak için, içi boş olarak imal edilen, gövdeye göre çok daha hafif sapı, demonte edilerek saklama kolaylığı sağlanır. Sap bir cıvata ile gövdeye tutturulur ancak güç altındayken buna yük binmez. Galvaniz çelikten (S serisi), paslanmaz çelikten (X serisi) veya aluminyumdan alaşımdan (A serisi) üretilir. (Resim-91)
Britany (Plastimo).
Şekil olarak orijinal Danfort’a
benzemekle beraber, uzun yan çubuğunun yokluğu ile belirgindir. Bu
sayede baş demiri olarak yaygın olarak kullanılır ancak dibe otururken
benzerleri gibi her iki tırnağı üzerine hemen düşemeyebilir.
Galvanizden üretilmiş, büyük ve simetrik tırnakları ile yumuşak
zeminlerde etkin tutunma sağlar. Kıç demiri olarak kullanmak için de
uygundur. (Resim-92)
Resim-92: FOB
|
FOB (Calibra)
Fransız yapımı bu demir Danforta çok
benzer, temel ayırım kafasındaki el tutmak için de kullanılabilecek içi
boş kare metaldir. Elde taşımayı kolaylaştıran bu sapın, kuma
saplanmayı arttırdığı düşünülmektedir. Britany’den farklı olarak yan
düşmesine engel olan, ama Danfort ve Fortress’teki kadar da uzun
olmayan bir denge çubuğu göze çarpar. Galvaniz (FOB THP) ve alüminyumdan üretilenleri vardır, özellikle hafif olanı FOB Light elle atıp çekmek ve kıç demiri kullanmak için idealdir. (Resim-92)
Resim-93: Buegel
|
Buegel (Wasi)
1986 Almanya yapımıdır. Adını demirin en
dikkat çekici özelliği olan, “sapından” almaktadır. Zemine düştüğünde,
üzerinde yuvarlanarak tutunma yüzeyinin yerle temasını sağlayan bu
yarım-daire sapı sayesinde kolayca elde de taşınır. Pulluklardan ya da
iç bükey alternatiflerden farklı düz bir forma sahip tek tırnağı
vardır. Kafasındaki büyük yarım daire çubuk baş yuvasına oturduğunda
vardevela ve borda fenerleriyle çapariz yaratabilir.
Çelik firması Wasi tarafından özellikle eriştelik ve sazlıktan zengin Akdeniz suları için dizayn edilmiştir. Paslanmaz veya galvaniz olarak üretilmekte, yapımı basit, nispeten ucuz, güvenilir bir çapa olmakla beraber piyasada taklitleri yaygındır. (Resim-93)
Çelik firması Wasi tarafından özellikle eriştelik ve sazlıktan zengin Akdeniz suları için dizayn edilmiştir. Paslanmaz veya galvaniz olarak üretilmekte, yapımı basit, nispeten ucuz, güvenilir bir çapa olmakla beraber piyasada taklitleri yaygındır. (Resim-93)
Resim-94: Ultra
|
Ultra (Boyut Makine)
Türk mühendisleri tarafından
geliştirilmiş, ileri teknoloji ürünü gelişmiş bir demirdir. Baş
tarafındaki yarım daire çubuğun olmaması en önemli avantajlarındandır.
İç bükey tutunma yüzeyi, aşağıya doğru eğilmiş ve sivriltilmiş ucu ile
ağırlaştırılmış geniş tek tırnak dikkat çeken özellikleridir. Tırnakla
uygun açı yapan güçlü ama hafifletilmiş (içi boş) sap sayesinde yuvaya
kolaylıkla oturma ve sallantılarda güvenle yerinde durması, uygun
hidrodinamisi sayesinde dipten çıkarken yuvaya hep simetrik olarak
gelmesi, dibe inerken de hep tırnağının üstüne düşmesi kullanım
kolaylığı sağlar. Dezavantajı galvanizden seri üretim yapılamadığı,
teknolojisi ancak elde imalata, paslanmaz çelikten yapılmaya müsait
olduğu için muadillerine göre daha pahalı olmasıdır. (Resim-94)
Bu tiplerin haricinde, Rocna, Manson, Barnacle, Bulwagga, XYZ, Oceanie, Northill, Sarca, Brake, HydroBubble gibi ülkemizde nispeten fazla rastlanmayan, birçok farklı tipte ve modelde demirler mevcuttur.
Bu tiplerin haricinde, Rocna, Manson, Barnacle, Bulwagga, XYZ, Oceanie, Northill, Sarca, Brake, HydroBubble gibi ülkemizde nispeten fazla rastlanmayan, birçok farklı tipte ve modelde demirler mevcuttur.
Tekne boyuna göre demir seçimi
Genelde piyasada demir üretimi ve satışı
yapan firmalar demirlerin ağırlıklarını tekne boyuna göre hesaplar ve
önerirler. Her üretcinin kendi ürünü için hazırladığı bir tablo
vardır.
Bunun yanında teknenin motoryat mı? Yelkenli mi olduğuna veya deplasmanına göre değişen değerler de eklenip daha detaylı bir çalışma yapılabilir ancak kabaca buradakilerle aynı sonuca ulaştığı için detaya girmedik.
Bunun yanında güvenlik açısından birçok ekne sahibi önerilenden bir boy büyük demir almaktan çekinmemektedir. Esasen fırtına demirleri düzeneğinde bu yöntem uygulanır.
Tablo-5: Tekne boyuna göre demir seçimi (tekne boyları metre, ağırlıklar kg cinsindendir)Bunun yanında teknenin motoryat mı? Yelkenli mi olduğuna veya deplasmanına göre değişen değerler de eklenip daha detaylı bir çalışma yapılabilir ancak kabaca buradakilerle aynı sonuca ulaştığı için detaya girmedik.
Bunun yanında güvenlik açısından birçok ekne sahibi önerilenden bir boy büyük demir almaktan çekinmemektedir. Esasen fırtına demirleri düzeneğinde bu yöntem uygulanır.
4m | 6 m | 8m | 9m | 10m | 11m | 12m | 14m | 16m | 20m | |
Çift Tırnak | - | - | - | - | - | - | 70 | 70 | 70 | 140 |
Admiralti | 12 | 16 | 20 | 20 | 25 | 30 | 35 | 45 | 70 | |
Pulluk | 4,5 | 7 | 9 | 11 | 11 | 16 | 16 | 20 | 25 | 35 |
Delta | 4 | 4 | 6,5 | 10 | 10 | 16 | 16 | 16 | 25 | 40 |
Danfort | 2,5 | 2,5 | 5,5 | 6 | 6 | 9 | 9 | 16 | 16 | 27 |
Fortress | 1,5 | 1,5 | 1,5 | 2,5 | 3,2 | 3,2 | 6 | 8,5 | 14 | 20 |
Bruce | 2 | 5 | 7,5 | 10 | 10 | 15 | 15 | 20 | 30 | 50 |
Spade | 6 | 10 | 15 | 15 | 20 | 20 | 20 | 20 | 30 | |
Ultra | 8 | 12 | 12 | 16 | 16 | 21 | 21 | 27 | 35 |
Gelişmiş mühendislik sayesinde ve
defalarca yinelenen testler ile birçok farklı dizaynda çapalar
üretilmiştir. Ancak tüm bu gelişmelere rağmen her zemin için en uygun
ve her deniz şartında en iyi sonucu verecek “mükemmel” bir demir modeli
yoktur.
Dolayısıyla birçok tekne sahibi veya kaptanı, farklı
durumlarda kullanmak için esas kullandığı demirden farklı tip ve modelde
yedek demirler bulundurur. Mükemmel demir yoktur, tecrübeli denizci vardır
http://www.lotusseyirdefteri.com/demirler.html
Demir Yeri Seçimi
Zincirler, halatlar, ırgat
veya çapanın kendisi bir demirleme esnasında hepsi kendi içinde çok
önemli olmakla beraber, manevranın başarısını veya başarısızlığını
belirleyen esas unsur demir yeri seçimidir.
Buna göre nereye demirleneceğinden önce nereye demirlenmeyeceğini inceleyelim:
Mecbur kalmadıkça,
1-açık denize bakan, rüzgar ve dalgaya açık yerlere,
2-ani dikleşen ya da sığlaşan yerlere,
3-kayalık ve dipte demirin takılması mümkün olabilecek yerlere,
4-tonoz ve demir sistemleri döşenmiş liman veya marinalara,
5-seyir rotalarında, ticari su yollarına, başka teknelerin seyrine engel olacak giriş-çıkış yerlerine,
6-su altından geçen elektrik kablosu veya doğalgaz-su borusu ve tesisatı olan yerlere,
7-askeri mekanlara demirlemekten kaçınmak lazımdır.
Buna göre nereye demirleneceğinden önce nereye demirlenmeyeceğini inceleyelim:
Mecbur kalmadıkça,
1-açık denize bakan, rüzgar ve dalgaya açık yerlere,
2-ani dikleşen ya da sığlaşan yerlere,
3-kayalık ve dipte demirin takılması mümkün olabilecek yerlere,
4-tonoz ve demir sistemleri döşenmiş liman veya marinalara,
5-seyir rotalarında, ticari su yollarına, başka teknelerin seyrine engel olacak giriş-çıkış yerlerine,
6-su altından geçen elektrik kablosu veya doğalgaz-su borusu ve tesisatı olan yerlere,
7-askeri mekanlara demirlemekten kaçınmak lazımdır.
Hazırlık
Kısa hazırlık, uzun iş; uzun hazırlık kısa işHerhangi bir yere demirlemeden ya da bağlanmadan önce iyi bir hazırlık ve planlama, manevranın başarısını belirleyen en önemli süreçtir. Bu planlamada şu sorulara cevap bulmak önem arz eder:
1-Ne süreyle demirleneceği? Birkaç saatliğine mi yoksa birkaç günlüğüne mi demirde kalınacak?
2-Tekne terk edilecek mi?
3-Meteorolojik durum? Öngörüler ve ihbarlar?
4-Acil durum planı? Yakın alternatifler ve kaçış planları.
5-Tehlikeler. Döküntü, balıkçı ağları-oltaları, trafik, kablo, akıntı durumu, diğer tekneler
6-Zemin özelliği.
7-Sahil özellikleri? Sahile çıkmak kolay mı? Dingiyi güvenle bırakacak biri ya da yer var mı?
Demirlenmesi planlanan yere ait
özellikler ve bazı uyarılar, detaylı olarak Pilot Kitaplarda anlatılır.
Rod Heikell’in IMRAY’den çıkan Turkish Waters ve Sadun Boro’nun Vira Demir adlı eserleri her amatör denizcinin teknesinde bulundurmaları gereken kaynak kitaplardır. (Şekil-103)
Resim-103: Rod Heikell ve Sadun Boro’’nun engin tecrübeleri ile hazırladıkları, kıyılarımızı gösteren Pilot Kitaplar.
|
Coğrafi özellikler
Su üstü coğrafyası birçok kez, zemin ve
demir yerinin özellikleriyle ilgili de ipuçları verir. Sahili kumsal
olan bir yerde zeminin de kum olacağını beklemek uygundur, genelde açık
denize baktığı için bu tip yerlerde, rüzgar ve hava durumu uygun
değilse sveller ve ölü dalgalar olacağını hesaba katmak gerekir.
Sahilde bir dere veya sazlık olduğunda, zemin tatlı suyun taşıdığı alüvyonlarla yumuşar, balçık ve çamur halini alır. Bu tip yerler her tip demir için uygun demir zeminlerindendir.
Etrafı dik yarlar ve kayalıklarla çevrili yerler, genellikle demirlemek için uygun yerler değildir. Kıçtan rüzgarüstüne koltuk alınsa dahi, yardan inen rüzgarlar tekneyi rahatsız edebilir.
Sahilde bir dere veya sazlık olduğunda, zemin tatlı suyun taşıdığı alüvyonlarla yumuşar, balçık ve çamur halini alır. Bu tip yerler her tip demir için uygun demir zeminlerindendir.
Etrafı dik yarlar ve kayalıklarla çevrili yerler, genellikle demirlemek için uygun yerler değildir. Kıçtan rüzgarüstüne koltuk alınsa dahi, yardan inen rüzgarlar tekneyi rahatsız edebilir.
Rüzgar ve meteoroloji
Demirleme planı yaparken göz önünde
bulundurulması gereken en önemli belirleyicilerden birisi de rüzgarın
yönü ve şiddetidir. Manevranın şeklini ve demirlemenin tipini
belirlediği gibi taramanın da çoğunlukla en önemli sebebidir.
Özellikle sert rüzgarların hakim olduğu demir yerlerinde, rüzgarüstündeki karadan veya iskeleden koltuk almak, saçak altı kalmak, demire binen yükü azaltır.
Özellikle sert rüzgarların hakim olduğu demir yerlerinde, rüzgarüstündeki karadan veya iskeleden koltuk almak, saçak altı kalmak, demire binen yükü azaltır.
Normal şartlarda demire binen yük, rüzgar
hızı ile tekne büyüklüğüne paralel olarak artar. Aslında burada rüzgar
ile direnç oluşturan unsur tekne eni ve borda yüksekliğidir fakat
genel-geçer kural bu değerler tekne boyuyla beraber arttığı için
tablolarda sıklıkla kullanılan birim boydur. Keza direk boyu ve sayısı,
bimini ve serpinti körüğü gibi güverte üstü elemanlar rüzgar direncini
arttıran faktörlerdir.
Modern meteorolojik siteler, 3 günlük
hava tahminlerini çok az yanılma payı ile neredeyse %100 kesinlikle
yapabilmektedirler. Bu süre 5 güne kadar kabul edilebilir olmakla
beraber, süre uzadığında özellikle mevsim geçişlerinde önemli hata
payları ortaya çıkar.
Ege ve Akdeniz’de yaz aylarında hakim
olan rüzgar meltemdir. Gündüz güneşin de etkisiyle artar, öğleden
sonra-akşamüstü en sert halini alır ve güneşin batmasıyla şiddetini
kaybeder, geceleri oldukça yavaşlar. Sabaha doğru kara ve deniz
arasındaki ısı farkları ile rüzgarın yönünde 180 ye yakın değişiklikler
olacağı unutulmamalıdır. Ancak sabah ortaya çıkan bu esinti hemen
hiçbir zaman gündüz meltemi kadar sert ve uzun süre esmez.
Zamanlama
Çoğu tekne sahibi, demir yerini
belirlerken daha önceden yaşadığı tecrübelere göre hareket eder. Ege ve
Akdeniz sahillerinde, demirlemek için yakın koylarda birçok alternatif
mevcut olmasına rağmen, özellikle yaz aylarında artan talep ile bazı
sıkışıklıklar yaşanması mümkündür, demir yerine erken gelmek bu açıdan
büyük avantaj sağlar.
Kaide itibarıyla yeni gelen, diğerlerinin düzenine riayet eder.Zemin özellikleri
Demirlenecek zemin hakkında önceden bilgi
sahibi olunması büyük avantajdır. Ege ve Akdeniz’in berrak sularında
gündüz vakti, 10 metre hatta daha fazla derinliklerde dahi zemin
hakkında, görerek bilgi sahibi olmak mümkündür. Eriştelik ve sazlık
yerler, kum zeminden daha koyu gözükür.
Ancak berrak Akdeniz veya Ege sularında, derinlik görülenden hep biraz daha fazladır. Doğrulamayı derinlik ölçer ile yapmak önemlidir.
İnce kum ve balçık genelde her tip demir için uygun zeminlerdir. Kum taneleri büyüdükçe, tutunma azalır. Birçok tekne tarafından popüler demir yerlerinde sık atılan ve çekilen çapalar zemini, aynı sürülmüş bir tarla gibi bozarak, üst katmanların gevşek bir hal almasına sebep olabilir. Bu tür yerlerde tutunma daha zordur.
Yaz aylarında yapılan demirlemelerde, ihmal edilmemesi gereken çok yararlı, bir diğer uygulama da bir maske ve şnorkel takarak dipteki çapanın durumu ve zeminle ilişkisini gözlemlemektir.
Kum, balçık (mud), çamur (clay), çakıl (gravel), taşlık, çayır-eriştelik (grass) zemin tipleri farklı karakterde özellikleri ile farklı demirlerde farklı tutunma kapasitelerine sahiptirler (Tablo-8)
Ancak berrak Akdeniz veya Ege sularında, derinlik görülenden hep biraz daha fazladır. Doğrulamayı derinlik ölçer ile yapmak önemlidir.
İnce kum ve balçık genelde her tip demir için uygun zeminlerdir. Kum taneleri büyüdükçe, tutunma azalır. Birçok tekne tarafından popüler demir yerlerinde sık atılan ve çekilen çapalar zemini, aynı sürülmüş bir tarla gibi bozarak, üst katmanların gevşek bir hal almasına sebep olabilir. Bu tür yerlerde tutunma daha zordur.
Yaz aylarında yapılan demirlemelerde, ihmal edilmemesi gereken çok yararlı, bir diğer uygulama da bir maske ve şnorkel takarak dipteki çapanın durumu ve zeminle ilişkisini gözlemlemektir.
Kum, balçık (mud), çamur (clay), çakıl (gravel), taşlık, çayır-eriştelik (grass) zemin tipleri farklı karakterde özellikleri ile farklı demirlerde farklı tutunma kapasitelerine sahiptirler (Tablo-8)
Zemin Özelliği |
Harita İşareti | Tane Büyüklüğü | Tutunma Kapasitesi |
Yapışkan Balçık | <4µ | 1,50 | |
Sıkı Küçük Taneli Kum | S (sand) | 0,06-0,6mm | 1,0 |
Gevşek Balçık | C (Clay) | 6-20 µ | 0,66 |
Yumuşak Çamur | M (Mud) | 4-63 µ | 0,45 |
Gevşek İri Taneli Kum | 0,6-2mm | 0,40 | |
Çakıl | G (gravel) | 6-20mm | 0,35 |
Sert Yekpare Zemin | - | 0 |
Tablo-7: Farklı zeminlerin tutunma kapasiteleri
Zemin yapısı içerdiği partikül
büyüklükleri ve yapışkanlık miktarına göre tutunmayı etkiler, Partikül
miktarı küçüldükçe tutunma artar, yapışkanlık buna pozitif etki eden
bir diğer faktördür. İnce kum ve çamur hemen her tip ve model demir
için en güçlü tutunma oranlarına sahipken, eriştelik, kaba çakıl veya
taşlık zeminler birçok tip demirin güvenilir tutunma oranlarının
altında zeminlerdir. Kaba kayalık yerler gezi yatçılığı için uygun
demirleme yerleri değildir, zorda kalınmadıkça bu tip yerlere demir
atılmaması gereklidir, demirin takılmasına ve zincirle beraber kaybına
yol açabilir.
Kum/Çamur | Balçık | Çakıl | Erişte/Sazlık | Taşlık | |
Balıkçı | ++ | ++ | +++ | +++ | +++ |
Danfort | ++++ | ++ | ++ | - | - |
Fortress | ++++ | +++* | + | - | - |
Bruce | ++ | +++ | +++ | + | ++ |
Pulluk | +++ | +++ | ++ | ++ | |
Delta | ++++ | ++++ | ++ | ++ | + |
Spade | ++++ | ++++ | +++ | ++ | + |
Ultra | ++++ | ++++ | +++ | +++ | ++ |
Tablo-8: Zemine göre farklı model ve tip çapaların tutunma etkinliği
0 yorum :
Yorum Gönder
ÜYE OLMADAN YORUM YAPABİLİRSİNİZ.
Yazınız denetlendikden sonra yayınlanacakdır.
yazınıza verilen cevapdan haberdar olmak isterseniz, aşağıdaki ( E-posta yoluyla abone ol ) tıklayıp @posta adresinizi yazın onaylayın, yazınıza verilen cevap yorum size @posta olarak bildirilecekdir.